ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ
Ένας πρωταγωνιστής του μαύρου Ιούλη για την Κύπρο, ήταν ο Τζόζεφ Σίσκο. Είχα την τύχη, για 14 ολόκληρα χρόνια, από το 1988 μέχρι και τον καλοκαίρι του 2002, πριν τον ρίξει η αρρώστια στο κρεβάτι, να συναντήσω πολλές φορές τον Τζόζεφ Σίσκο.
Σίσκο: Τίποτα δεν άλλαξε... Ερώτηση: Τι σημαίνουν όλα αυτά; Από τη μια έχουμε το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, είχαμε την εισβολή, αλλά ο Κίσινγκερ πέντε μέρες μετά, μιλούσε για διζωνική ομοσπονδία.
Σίσκο: Ακριβώς. Αυτός ήθελε μια λύση...
Ερώτηση: Λύση όχι σύμφωνη με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Σωστά; Σίσκο: Ηταν μία κρίση του, μία προσφορά. Υπήρχαν πολλές ιδέες.
Ερώτηση: Προσπαθώ να αναλύσω καταστάσεις και πράγματα για το τι ακριβώς συνέβη. Ηταν ένα μακρόπνοο σχέδιο αυτό πριν το πραξικόπημα και την εισβολή; Επρόκειτο για σχέδιο μετά την εισβολή; Ποια είναι η γνώμη σας;
Ένας πρωταγωνιστής του μαύρου Ιούλη για την Κύπρο, ήταν ο Τζόζεφ Σίσκο. Είχα την τύχη, για 14 ολόκληρα χρόνια, από το 1988 μέχρι και τον καλοκαίρι του 2002, πριν τον ρίξει η αρρώστια στο κρεβάτι, να συναντήσω πολλές φορές τον Τζόζεφ Σίσκο.
Είχαμε συμφωνήσει να μαγνητοφωνούμε όλες τις συζητήσεις μας, ακόμα και αυτές στις οποίες ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών, και νούμερο δύο του Χένρι Κίσινγκερ, αναφερόταν στις πιο κρυφές λεπτομέρειες της αποστολής του στη Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία, όταν ορίστηκε από τον τότε πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον προεδρικός απεσταλμένος για να σώσει την ειρήνη στην περιοχή της Μεσογείου.
Η συζήτηση που είχαμε τον Φεβρουάριο του 2002, ύστερα από παράκλησή του, δεν δημοσιοποιήθηκε, καθώς είχε αποφασίσει την τελευταία στιγμή -αν και πικραμένος με τη στάση του κ. Κίσινγκερ απέναντί του- να μην μιλήσει δημόσια για τον ρόλο του. Ετσι, μέρος της μαγνητοταινίας αυτή, που παρέμεινε στην κατοχή μου, δεν δημοσιοποιήθηκε μέχρι τώρα.
Ο τότε υπουργός Εξωτερικών, έστειλε τον Σίσκο σε μία αποστολή που ίδιος χαρακτήρισε «καταδικασμένη να αποτύχει», ("mission impossible"), και άφησε εκτεθειμένο τον στενό του συνεργάτη, και χωρίς βοήθεια, την πιο κρίσιμη στιγμή της διαπραγμάτευσης με τον Μπουλέντ Ετσεβίτ, τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου 1974. Από τις αρχές Φεβρουαρίου εκείνης της τραγικής χρονιάς, ο Τομ Μπόγιατ ενημέρωσε τους προϊσταμένους του για την απόφαση του Δημήτριου Ιωαννίδη -κατόπιν συνεννόησης με τον σταθμάρχη της CΙΑ- «να τελειώνει με τον Μακάριο». Όταν μιλούσε με τους συνεργάτες του, ο κ. Κίσινγκερ δεν έκρυβε την αντιπάθεια του για τον τότε πρόεδρο και αρχιεπίσκοπο. «Του ανακάτωνε το στομάχι», μου είχε πει ένας από τους πιό στενούς του συνεργάτες.
Η συζήτηση που είχαμε τον Φεβρουάριο του 2002, ύστερα από παράκλησή του, δεν δημοσιοποιήθηκε, καθώς είχε αποφασίσει την τελευταία στιγμή -αν και πικραμένος με τη στάση του κ. Κίσινγκερ απέναντί του- να μην μιλήσει δημόσια για τον ρόλο του. Ετσι, μέρος της μαγνητοταινίας αυτή, που παρέμεινε στην κατοχή μου, δεν δημοσιοποιήθηκε μέχρι τώρα.
Ο τότε υπουργός Εξωτερικών, έστειλε τον Σίσκο σε μία αποστολή που ίδιος χαρακτήρισε «καταδικασμένη να αποτύχει», ("mission impossible"), και άφησε εκτεθειμένο τον στενό του συνεργάτη, και χωρίς βοήθεια, την πιο κρίσιμη στιγμή της διαπραγμάτευσης με τον Μπουλέντ Ετσεβίτ, τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου 1974. Από τις αρχές Φεβρουαρίου εκείνης της τραγικής χρονιάς, ο Τομ Μπόγιατ ενημέρωσε τους προϊσταμένους του για την απόφαση του Δημήτριου Ιωαννίδη -κατόπιν συνεννόησης με τον σταθμάρχη της CΙΑ- «να τελειώνει με τον Μακάριο». Όταν μιλούσε με τους συνεργάτες του, ο κ. Κίσινγκερ δεν έκρυβε την αντιπάθεια του για τον τότε πρόεδρο και αρχιεπίσκοπο. «Του ανακάτωνε το στομάχι», μου είχε πει ένας από τους πιό στενούς του συνεργάτες.
Ενας από τους διαλόγους με τον κ. Σίσκο, είναι ο παρακάτω:
Ερώτηση: Εκείνο που μου κτύπησε κατάμουτρα, ερευνώντας το θέμα είναι ότι ο Κίσινγκερ στις 22 Ιουλίου, δύο μέρες μετά την εισβολή, και μιλώντας με τον Ετζεβίτ άρχισε να κάνει λόγο για δύο αυτόνομα κράτη στην Κύπρο. Εκείνη την ημέρα εσείς επιστρέφατε στην Ουάσιγκτον. Αλλά, στις 27 Ιουλίου, σε μια άλλη τηλεφωνική συνομιλία με τον Ετζεβίτ, ο Κίσινγκερ άρχισε να κάνει λόγο γι' αυτό που συζητούν σήμερα: για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία! Σίσκο: Τίποτα δεν άλλαξε... Ερώτηση: Τι σημαίνουν όλα αυτά; Από τη μια έχουμε το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, είχαμε την εισβολή, αλλά ο Κίσινγκερ πέντε μέρες μετά, μιλούσε για διζωνική ομοσπονδία.
Σίσκο: Ακριβώς. Αυτός ήθελε μια λύση...
Ερώτηση: Λύση όχι σύμφωνη με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Σωστά; Σίσκο: Ηταν μία κρίση του, μία προσφορά. Υπήρχαν πολλές ιδέες.
Ερώτηση: Προσπαθώ να αναλύσω καταστάσεις και πράγματα για το τι ακριβώς συνέβη. Ηταν ένα μακρόπνοο σχέδιο αυτό πριν το πραξικόπημα και την εισβολή; Επρόκειτο για σχέδιο μετά την εισβολή; Ποια είναι η γνώμη σας;
Σίσκο: Κατά τη γνώμη μου επρόκειτο για μια δυνατή, εφικτή… -δεν θέλω να χρησιμοποιήσω τη λέξη- λύση... Ήταν ένα φυσιολογικό μακρόπνοο σχέδιο. Αυτού του είδους τα πράγματα είχαν συζητηθεί σε πολύ χαμηλό επίπεδο, αλλά η εντύπωσή μου είναι ότι αυτό εξελίχθηκε βασικά για την ακρίβεια από τις 22 έως τις 27 Ιουλίου. Δεν θυμάμαι σε τι βαθμό ήταν αυτό, ήμουν καθ'οδόν προς την Ουάσιγκτον. Αλλά εάν αυτό επρόκειτο για νέο σχέδιο πριν ή μετά το πραξικόπημα, μου είναι πολύ δύσκολο να το πω. Το πρόβλημα είναι -και το ξέρετε πολύ καλά- εκείνο που μαθαίνει κανείς όταν υπηρετεί σε μία κυβέρνηση είναι ότι δεν υπάρχουν καινούργιες ιδέες. Κάθε μια από αυτές τις προσχεδιασμένες εναλλακτικές λύσεις, κάποιος κάποτε τις άφησε σε φακέλους. Τις άφησε όλα αυτά τα χρόνια σ' ένα συρτάρι. Εκείνο που μπορώ να πω είναι οτιδήποτε και να ήταν, πρόκειται για σχέδιο. Δεν έχει καμιά σημασία πότε εκπονήθηκε. Εκείνο που έχω στο μυαλό μου είναι ότι οι ΗΠΑ προσπαθούσαν όλα αυτά τα χρόνια να βρουν κάποια λύση. Αλλά σε καμία φάση, δεν θυμάμαι ότι εμείς είπαμε στην πραγματικότητα ότι (σ.σ.: μετά το πραξικόπημα) ο Μακάριος πρέπει να αναλάβει την εξουσία και πάλι, και να επανέλθει στη θέση του. Δεν θυμάμαι ειλικρινά να είπαμε ότι ο Μακάριος πρέπει να αναλάβει ξανά τη θέση του.
Ερώτηση: Ο Κίσινγκερ δεν ήθελε τον Μακάριο να επιστρέψει στην Κύπρο;
Σίσκο: Η εντύπωσή μου ήταν ότι δεν το ήθελε, ναι.
Ερώτηση: Στις 15 Ιουλίου, την ημέρα του πραξικοπήματος, ο (τότε πρέσβης της Κύπρου) Νίκος Δημητρίου συναντήθηκε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τον Κίσινγκερ. Υπάρχει τηλεγράφημα από τον Δημητρίου που έλεγε ότι ο Κίσινγκερ ήταν ευτυχισμένος την ημέρα του πραξικοπήματος.
Σίσκο: Οπως ξέρετε εγώ δεν ήμουνα παρών (στη συνάντηση). Αν μια μέρα ήταν ευτυχής, εγώ θα ήμουνα άλλες τρεις... Αυτή ήταν η προσωπικότητα του κ. Κίσινγκερ. Ερώτηση: Ο Δημητρίου γράφει ότι άκουγε απ' όλους ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός. Και είπε ότι μόνο ο Κίσινγκερ δεν εξέφρασε τα συλληπητήριά του… Σίσκο: Δεν θέλω να το σχολιάσω.
Ερώτηση: Ο Κίσινγκερ δεν ήθελε τον Μακάριο να επιστρέψει στην Κύπρο;
Σίσκο: Η εντύπωσή μου ήταν ότι δεν το ήθελε, ναι.
Ερώτηση: Στις 15 Ιουλίου, την ημέρα του πραξικοπήματος, ο (τότε πρέσβης της Κύπρου) Νίκος Δημητρίου συναντήθηκε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τον Κίσινγκερ. Υπάρχει τηλεγράφημα από τον Δημητρίου που έλεγε ότι ο Κίσινγκερ ήταν ευτυχισμένος την ημέρα του πραξικοπήματος.
Σίσκο: Οπως ξέρετε εγώ δεν ήμουνα παρών (στη συνάντηση). Αν μια μέρα ήταν ευτυχής, εγώ θα ήμουνα άλλες τρεις... Αυτή ήταν η προσωπικότητα του κ. Κίσινγκερ. Ερώτηση: Ο Δημητρίου γράφει ότι άκουγε απ' όλους ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός. Και είπε ότι μόνο ο Κίσινγκερ δεν εξέφρασε τα συλληπητήριά του… Σίσκο: Δεν θέλω να το σχολιάσω.
Από τον Μάιο ήξεραν για το πραξικόπημα
ΔΥΟ ΜΗΝΕΣ πριν από το πραξικόπημα, ο Τομ Μπόγιατ παρέδωσε μνημόνιο στον Τζόζεφ Σίσκο, με τις ενέργειες που έπρεπε να γίνουν για να αποθαρρυνθεί ο Ιωαννίδης και να ακυρώσει τους σχεδιασμούς για ανατροπή του Μακάριου. Ο Σίσκο, που είχε εμπιστοσύνη στον συνεργάτη του, προώθησε το μνημόνιο και στον Κίσινγκερ. Ταυτόχρονα έδωσε εντολή στον πρέσβη στην Αθήνα, τον Χένρι Τάσκα, που μετά την απόλυσή του από τον Κίσινγκερ βρήκε τραγικό θάνατο σε αυτοκινητικό δυστύχημα στην Ιταλία, να κάνει παρέμβαση στον Ιωαννίδη... Ο διάλογος με τον Τζόζεφ Σίσκο έχει ως εξής:
Ερώτηση: Ο Μπόγιατ σας έδωσε ένα μνημόνιο, το οποίο ήθελε να το δώσετε στον Κίσινγκερ.
Σίσκο: Ακριβώς. Ερώτηση: Σ'αυτό το μνημόνιο, ο Μπόγιατ έλεγε ότι κατά τη γνώμη του ο Ιωαννίδης επρόκειτο να ανατρέψει τον Μακάριο. Όταν το λάβατε ήταν 4 Μαΐου (1974).
Σίσκο: Ζητήσατε αντίγραφο; Ερώτηση: Μάλιστα ζήτησα. Σίσκο: Τι λέει; Ερώτηση: Λέτε λοιπόν ότι ο Ιωαννίδης θα ανατρέψει τον Μακάριο και δεν θα σταματήσει εκεί. Μπορεί να ξεσπάσει και ελληνοτουρκικός πόλεμος. Εσείς λέτε τα πάντα σ'αυτό το μνημόνιο, κάτι που προσπαθήσατε αργότερα να αποτρέψετε.
Σίσκο: Δηλαδή κατηγορηματικά μιλούμε για ανατροπή του Μακαρίου.
Ερώτηση: Μάλιστα. Σίσκο: Αυτό ήταν στις 4 Μαΐου. Ερώτηση: Ναι. Το πραξικόπημα έγινε στις 15 Ιουλίου.
Σίσκο: Δυο μήνες αργότερα. Ερώτηση: Αυτό το μνημόνιο έφτασε και στον Τάσκα.
Σίσκο: Μάλιστα. Ερώτηση: Ο Τάσκα όμως απέφυγε να έρθει σε επαφή με τον Ιωαννίδη. Και μάλιστα κατ’ επανάληψη.
Σίσκο: Μάλιστα, κατ’ επανάληψη. Ερώτηση: Εσείς του το ζητήσατε, ο Μπόγιατ το ζήτησε, οι πάντες το ζήτησαν.
Σίσκο: Μάλιστα, κατ' επανάληψη. Ερώτηση: Σύμφωνα με ένα συνεργάτη σας, ο Κίσινγκερ ζήτησε από τον Τάσκα, χωρίς να το γνωρίζετε εσείς, να μην έλθει σε επαφή με τον Ιωαννίδη.
Σίσκο: Δεν το γνωρίζω, αλλά θα σας πω τούτο επ' αυτού. Η μεγαλύτερη έκπληξη που είχα, όταν ανέλαβα εκείνη την αποστολή, ήταν όταν ζήτησα από τον Χένρι (Τάσκα) να μου κανονίσει μία συνάντηση με τον Ιωαννίδη. Και μου απάντησε: «Δεν ασχολούμαι εγώ μ' αυτόν. Μόνο ο σταθμάρχης της CΙΑ». Γιά να σας είμαι ειλικρινής ήταν έκπληξη για μένα.
Ηταν μια έκπληξη για μένα για να σας είμαι πέρα για πέρα ειλικρινής.
Ερώτηση: Οταν ζητήσατε τον λόγο, όταν τον ρωτήσατε «γιατί δεν πάτε (στον Ιωαννίδη)», τι απάντησε;
Σίσκο: Δεν θέλω να τον δω. Ερώτηση: Σύμφωνα με τον συνεργάτη σας, λοιπόν, του ζητήσατε να πάει. Ηταν εντολή. Αντ' αυτού ζήτησε να πάει διακοπές και πήγε στην Ελβετία να δει τον γιο του. Στο σημείο αυτό υπάρχει ένα κενό. Φαίνεται ότι ο συνεργάτης σας μου λέει την αλήθεια, διότι αυτός ισχυρίζεται ότι ο Τάσκα δεν πήγε να δει τον Ιωαννίδη γιατί δεν συμφωνούσε ο Κίσινγκερ.
Σίσκο: Θα μπορούσα να σας βοηθήσω αν μου λέγατε περισσότερα.
Ερώτηση: Δεν έχω κανένα λόγο να μην το πιστέψω.
Σίσκο: Εκείνο που ζήτησα ήταν να ορίσει μία συνάντηση με τον Ιωαννίδη. Και αρνήθηκε. Αυτό πραγματικά με εξέπληξε. Ειλικρινά, με εκπλήσσει μέχρι τώρα. Εκείνο τον καιρό προσπάθησα να δώσω κάποιες εξηγήσεις για το τι πραγματικά έγινε...
Ερώτηση: Ο Μπόγιατ σας έδωσε ένα μνημόνιο, το οποίο ήθελε να το δώσετε στον Κίσινγκερ.
Σίσκο: Ακριβώς. Ερώτηση: Σ'αυτό το μνημόνιο, ο Μπόγιατ έλεγε ότι κατά τη γνώμη του ο Ιωαννίδης επρόκειτο να ανατρέψει τον Μακάριο. Όταν το λάβατε ήταν 4 Μαΐου (1974).
Σίσκο: Ζητήσατε αντίγραφο; Ερώτηση: Μάλιστα ζήτησα. Σίσκο: Τι λέει; Ερώτηση: Λέτε λοιπόν ότι ο Ιωαννίδης θα ανατρέψει τον Μακάριο και δεν θα σταματήσει εκεί. Μπορεί να ξεσπάσει και ελληνοτουρκικός πόλεμος. Εσείς λέτε τα πάντα σ'αυτό το μνημόνιο, κάτι που προσπαθήσατε αργότερα να αποτρέψετε.
Σίσκο: Δηλαδή κατηγορηματικά μιλούμε για ανατροπή του Μακαρίου.
Ερώτηση: Μάλιστα. Σίσκο: Αυτό ήταν στις 4 Μαΐου. Ερώτηση: Ναι. Το πραξικόπημα έγινε στις 15 Ιουλίου.
Σίσκο: Δυο μήνες αργότερα. Ερώτηση: Αυτό το μνημόνιο έφτασε και στον Τάσκα.
Σίσκο: Μάλιστα. Ερώτηση: Ο Τάσκα όμως απέφυγε να έρθει σε επαφή με τον Ιωαννίδη. Και μάλιστα κατ’ επανάληψη.
Σίσκο: Μάλιστα, κατ’ επανάληψη. Ερώτηση: Εσείς του το ζητήσατε, ο Μπόγιατ το ζήτησε, οι πάντες το ζήτησαν.
Σίσκο: Μάλιστα, κατ' επανάληψη. Ερώτηση: Σύμφωνα με ένα συνεργάτη σας, ο Κίσινγκερ ζήτησε από τον Τάσκα, χωρίς να το γνωρίζετε εσείς, να μην έλθει σε επαφή με τον Ιωαννίδη.
Σίσκο: Δεν το γνωρίζω, αλλά θα σας πω τούτο επ' αυτού. Η μεγαλύτερη έκπληξη που είχα, όταν ανέλαβα εκείνη την αποστολή, ήταν όταν ζήτησα από τον Χένρι (Τάσκα) να μου κανονίσει μία συνάντηση με τον Ιωαννίδη. Και μου απάντησε: «Δεν ασχολούμαι εγώ μ' αυτόν. Μόνο ο σταθμάρχης της CΙΑ». Γιά να σας είμαι ειλικρινής ήταν έκπληξη για μένα.
Ηταν μια έκπληξη για μένα για να σας είμαι πέρα για πέρα ειλικρινής.
Ερώτηση: Οταν ζητήσατε τον λόγο, όταν τον ρωτήσατε «γιατί δεν πάτε (στον Ιωαννίδη)», τι απάντησε;
Σίσκο: Δεν θέλω να τον δω. Ερώτηση: Σύμφωνα με τον συνεργάτη σας, λοιπόν, του ζητήσατε να πάει. Ηταν εντολή. Αντ' αυτού ζήτησε να πάει διακοπές και πήγε στην Ελβετία να δει τον γιο του. Στο σημείο αυτό υπάρχει ένα κενό. Φαίνεται ότι ο συνεργάτης σας μου λέει την αλήθεια, διότι αυτός ισχυρίζεται ότι ο Τάσκα δεν πήγε να δει τον Ιωαννίδη γιατί δεν συμφωνούσε ο Κίσινγκερ.
Σίσκο: Θα μπορούσα να σας βοηθήσω αν μου λέγατε περισσότερα.
Ερώτηση: Δεν έχω κανένα λόγο να μην το πιστέψω.
Σίσκο: Εκείνο που ζήτησα ήταν να ορίσει μία συνάντηση με τον Ιωαννίδη. Και αρνήθηκε. Αυτό πραγματικά με εξέπληξε. Ειλικρινά, με εκπλήσσει μέχρι τώρα. Εκείνο τον καιρό προσπάθησα να δώσω κάποιες εξηγήσεις για το τι πραγματικά έγινε...
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 20/07/2011
0 Σχόλια