ΕΝΘΕΤΟ ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΥ

Το βιβλίο των Γιάννη Φασουλά και Γιάννη Σκάλκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αγαθός Λόγος με τον τίτλο «ΝΙΚΗ στη Νεκρή Ζώνη - Η Αντίσταση της Α' ΜΚ στον Αττίλα και την Προδοσία» ασχολείται με τα τραγικά γεγονότα στην Κύπρο το Καλοκαίρι του 1974. Πρόκειται για ένα θέμα για το οποίο, παρά την πληθώρα των βιβλίων που έχουν γραφτεί, ακόμη χρήζουν μελέτης και διερεύνησης πολλές πτυχές του, αφού παραμένουν μέχρι σήμερα αρκετά αναπάντητα ερωτήματα.

Ειδικότερα η πτυχή με την οποία το βιβλίο καταπιάνεται, δηλαδή το κομμάτι της ελληνικής προσφοράς στον αγώνα του κυπριακού ελληνισμού το τραγικό καλοκαίρι του 1974, δεν έχει μέχρι σήμερα αποτελέσει αντικείμενο συστηματικής και εκ βάθους μελέτης. Ως εκ τούτου το βιβλίο έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό στην υπάρχουσα βιβλιογραφία που αφορά μέρος της ελληνικής προσφοράς στον αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου για να αντιμετωπιστεί η τουρκική θηριωδία στο νησί το μαύρο καλοκαίρι του 1974. Η σπουδαιότητα και συμβολή της μελέτης είναι πολυεπίπεδη:
1. Μέχρι και σήμερα, 37 χρόνια μετά, οι ενέργειες της χούντας των Αθηνών στην Κύπρο το 1974, με αποκορύφωμα το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, άφησαν μια πικρή γεύση και ένα παράπονο στον Κυπριακό Ελληνισμό για το πώς ήταν δυνατόν Έλληνες να προβούν σε τέτοιες ενέργειες που οι συνέπειες τους, δυστυχώς, θα βαραίνουν στο εξής την Κύπρο. Κανείς φυσικά δεν αμφισβητεί ότι οι ενέργειες της χούντας των Αθηνών δεν αντικατόπτριζαν τα αισθήματα του ελληνικού λαού και του δημοκρατικού πολιτικού κόσμου της Ελλάδος, για την Κύπρο, παρόλα αυτά είναι σκληρό και άδικο το κακό να ξεκινάει, εις βάρος σου, από τις ενέργειες του αδελφού σου.

Το βιβλίο των Φασουλά και Σκάλκου, μέσα από το οποίο περιγράφεται μια σημαντική πτυχή, αυτή της προσφοράς της δημοκρατικής Ελλάδας και των απλών Ελλήνων στον αγώνα των Ελληνοκυπρίων το 1974, έρχεται να απαλύνει το πόνο και την πικρία των Ελληνοκυπρίων για τις ευθύνες της Αθήνας στα γεγονότα του 1974. Προσφέρεται δηλαδή στους Κυπρίους, μέσω του βιβλίου, η ευκαιρία να δουν ότι ακόμα και την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα, οι Καταδρομείς της Α' ΜΚ, με κίνδυνο την ίδια την ζωή τους, πήγαν στην Κύπρο για να πολεμήσουν και να ενισχύσουν τον Κυπριακό Ελληνισμό. Αυτό είναι το πρώτο και πιο σημαντικό μήνυμα του βιβλίου: το Καλοκαίρι του 1974 δεν πρέπει να φέρνει στο μυαλό μας μόνο τις προδοτικές ενέργειες της Χούντας στην Κύπρο.

Το Καλοκαίρι του 1974 υπήρχε και γενναία συμπαράσταση από τους Έλληνες για αντιμετώπιση της τουρκικής θηριωδίας. Και το βιβλίο ακριβώς προβάλλει μια πτυχή αυτής της ελληνικής προσφοράς. Ένα δεύτερο μήνυμα το οποίο προκύπτει ξεκάθαρα από το περιεχόμενο του βιβλίου σχετίζεται με το ότι με την αποστολή τους στην Κύπρο, οι Ελλαδίτες καταδρομείς και αεροπόροι συνέβαλαν στην αποτροπή χειρότερων τετελεσμένων από τις τουρκικές ενέργειες στο νησί, και ειδικά σε ό,τι αφορά το αεροδρόμιο Λευκωσίας.

Αναφέρει χαρακτηριστικά για το θέμα ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Δημήτριος Τσαγκαράκης: «στην Κύπρο δεν είχαμε μόνο ήττες, αλλά και νίκες με βασικότερη αυτή στο αεροδρόμιο, όπου καταφέραμε να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων…». Για το ίδιο θέμα αναφέρει ο λοχαγός Ιωάννης Κιουτσούκης: «αν η Α' ΜΚ καθυστερούσε να μεταβεί στο αεροδρόμιο, το διεθνές αεροδρόμιο της Λευκωσίας θα ήταν σήμερα υπό τουρκική κατοχή». Πέρα από τη μάχη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, σημαντική ήταν και η συμβολή των καταδρομών της αποστολής στη μάχη που έγινε στη Λευκωσία, στο ύψωμα Κολοκασίδη, που ήταν καθοριστική στο να μην πέσει σημαντικό μέρος της πρωτεύουσας στα χέρια των Τούρκων.

Για το θέμα αναφέρουν πολύ εύστοχα οι συγγραφείς: «Παρά τις μεγάλες απώλειες από φίλια πυρά, τα τεράστια λάθη, τις σοβαρές παραλείψεις, την προχειρότητα και την απίστευτη ασυνεννοησία μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας, η επιχείρηση ΝΙΚΗ στραπατσάρισε μέρος των στρατηγικών σχεδίων τόσο του Αττίλα 1 όσο και του Αττίλα 2. Οι Καταδρομείς κράτησαν τις δικές τους Θερμοπύλες στην Κύπρο, με τη συμβολή των ηρωικών πιλότων, που πέταξαν με τα Νoratlasαπό τη Σούδα για τη Λευκωσία, παρέα με τον χάρο…».

Μια άλλη ιδιαιτέρως σημαντική, ιστορική πτυχή της μελέτης είναι η γενικότερη άποψη των πρωταγωνιστών, όπως προκύπτει από τις συνεντεύξεις τους στους συγγραφείς του βιβλίου, ότι η Κυπριακή Εθνοφρουρά θα μπορούσε να αντιμετωπίσει με επιτυχία την τουρκική εισβολή στο νησί, αν δεν επικρατούσαν τη συγκεκριμένη περίοδο συνθήκες προδοσίας. Όπως αναφέρει ο ταγματάρχης Γιώργος Παπαμελετίου, τότε διοικητής της Α' Μοίρας Καταδρομών, η «Εθνοφρουρά είχε δύναμη και θα μπορούσε να πάθει τέτοιο χουνέρι ο τουρκικός στρατός, που θα έμενε για χρόνια στην ιστορία τους…». Σε μια άλλη περίπτωση, ο τότε υπολοχαγός και μετέπειτα αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού Νίκος Ντούβας αναφέρει για το ίδιο θέμα: «Πιστεύω, ακόμα και σήμερα, ότι παρά τα λάθη που είχαν γίνει, αν εκείνο το πρωί βρισκόταν κάποιος που να μπορούσε να συντονίσει τα πράγματα, η Κύπρος θα γινόταν ο τάφος των Τούρκων και δεν θα μπορούσαν για πενήντα χρόνια να ξανασηκώσουν κεφάλι». Σε συνδυασμό με την άποψη αυτή κάποιος θα πρέπει να διερωτηθεί πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα στην Κύπρο εάν, όπως προκύπτει και από το βιβλίο, αποστελλόταν στην Κύπρο, ως είχε προγραμματισθεί και ακυρωθεί δύο φορές, η Β' Μοίρα Καταδρομών με έδρα τη Θεσσαλονίκη τις πρώτες κρίσιμες ώρες της εισβολής. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει για το θέμα ο αντιστράτηγος ε.α. Βασίλης Μανουράς: «αν πήγαιναν στην Κύπρο όπως είχε σχεδιαστεί και κατέβαιναν στον Αϊ Γιώργη όπου οι Τούρκοι είχαν στήσει το προγεφύρωμα η εξέλιξη της εισβολής θα ήταν διαφορετική. Η καθυστέρηση της μιας μέρας ήταν καθοριστική…».

Ένα τέταρτο σημαντικό μήνυμα του βιβλίου είναι το γεγονός ότι μέσα από τις μαρτυρίες των συμμετεχόντων στην αποστολή ΝΙΚΗ διαφαίνεται μια συνέχεια των ιστορικών αγώνων των Ελλήνων διαχρονικά. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Βασίλης Μανουράς «Οι νέοι εκείνης της εποχής αποδείχθηκε ότι ήταν οι ίδιοι του 1912, του 1940». Σε μια άλλη περίπτωση, σχολιάζοντας τις αντιδράσεις του κόσμου όταν τα λεωφορεία με τους καταδρομείς διέσχιζαν τα Χανιά για το αεροδρόμιο της Σούδας οι συγγραφείς σημειώνουν ότι «Η κεντρική αγορά της πόλης ζούσε σκηνές από ένα άλλο ’40». Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, ο λοχαγός Ιωάννης Κιουτσούκης αναφερόμενος στη μάχη που δόθηκε στο αεροδρόμιο, σημειώνει ότι οι καταδρομείς αποδείχτηκαν «άξια τέκνα των μαχητών του ’40».

Λαμβανομένου υπόψη της διαπίστωσης περί της συνέχειας των αγώνων των Ελλήνων, ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τρόπος αντίδρασης αυτών που έπρεπε να παραμείνουν στη Μοίρα στην Κρήτη και οι οποίοι τελικά δεν μετέβησαν ποτέ στην Κύπρο. Πολύ χαρακτηριστική και συγκινητική είναι η περιγραφή που αφορά στον καταδρομέα Ανδρέα Πατέλη. Σημειώνεται στο βιβλίο: «Η επιλογή μας ήταν να μείνουν πίσω όσοι είχαν λίγες μέρες για να απολυθούν, μεταξύ αυτών ήταν και ένας στρατιώτης ο Ανδρέας Πατέλης, ο οποίος ζήτησε να μην τον αφήσουμε στο στρατόπεδο, αλλά να μας ακολουθήσει στην Κύπρο». «Αυτό δεν μπορεί να γίνει», του απάντησε κοφτά ο τότε υπολοχαγός Βασίλης Φθενός και του ζήτησε να κατεβεί από το λεωφορείο. Ο καταδρομέας αντέδρασε. Δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα απουσίαζε από μια τέτοια αποστολή, ήθελε να πάει στην Κύπρο να πολεμήσει. Αγνοώντας τις διαταγές του Φθενού, κρεμάστηκε, χωρίς αρχικά να το πάρουν χαμπάρι, από τη μικρή σκάλα που υπήρχε στην πίσω πλευρά του λεωφορείου και μόνο όταν έφτασαν μέσα στο χωριό του Μάλεμε έγινε αντιληπτός. Ο Κρητικός υπολοχαγός, από τις Γωνιές Ηρακλείου, ζήτησε από τον οδηγό να σταματήσει. Κατέβηκε από το λεωφορείο και απευθυνόμενος στον απογοητευμένο, αλλά ψυχωμένο και αποφασισμένο Πατέλη, του ζητάει να μείνει στο Μάλεμε, γιατί αυτές είναι οι διαταγές».

* Απόσπασμα από την παρουσίαση του βιβλίου, που έγινε στην Αθήνα από τον σύμβουλο της Κυπριακής Πρεσβείας, Νίκο Χριστοδουλίδη. Εάν έφθαναν οι καταδρομείς νωρίτερα ΜΙΑ άλλη πτυχή της μελέτης είναι η επιστημονική της σπουδαιότητα λόγω της τεκμηρίωσης των γεγονότων αφού οι συνεντεύξεις που λήφθηκαν, πέραν του ότι αποκαλύπτουν νέες διαστάσεις των γεγονότων της εποχής, συνιστούν πρωτογενή πηγή που στο εξής θα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε οποιαδήποτε προσπάθεια για καταγραφή γεγονότων που αφορούν το 1974. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά και οι συγγραφείς, μέσα από τις «αποκαλυπτικές μαρτυρίες που βγαίνουν για πρώτη φορά στο φως της δημοσιότητας» ξεσκεπάζονται η σεναριολογία των τελευταίων δεκαετιών που είχε συσκοτίσει την πικρή αλήθεια. Σε συνδυασμό με αυτό, το γεγονός ότι πολλοί από τους συμμετέχοντες στην αποστολή αποδέχθηκαν για πρώτη φορά να μιλήσουν στους συγγραφείς του βιβλίου αποδεικνύει τη σοβαρότητα και ευαισθησία που αυτοί επέδειξαν για το θέμα.

Σχετική με την επιστημονικότητα του βιβλίου και τη χρησιμότητα του σε κάθε μελλοντική μελέτη για το κυπριακό είναι και η αναφορά των συγγραφέων ότι «Στόχος ήταν να μελετήσουμε το μέγιστο, δυνατόν, αριθμό συνεντεύξεων ώστε να αποτυπώσουμε με μεγαλύτερη ευκρίνεια ενέργειες, δράσεις, αποφάσεις και καταστάσεις του θέρους του 1974 ενώ ταυτόχρονα να αποκλείσουμε ή ακόμη να καταρρίψουμε μύθους και υπερβολές που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί». Την ίδια στιγμή, και αυτό αποτελεί ένδειξη της επιστημονικής σεμνότητας των συγγραφέων, σημειώνουν: «Δεν αποκλείουμε, ωστόσο, το γεγονός να υπάρχουν πτυχές της ιστορικής αποστολής που είτε δεν έχουν φωτιστεί αρκετά είτε δεν μπήκαν στο επίκεντρο της εξέτασης. Για τον λόγο αυτό πιστεύουμε ότι η έρευνα για την αποστολή της Α' Μοίρας Καταδρομών στην Κύπρο δεν ολοκληρώθηκε με το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας». Μελετώντας προσεκτικά το βιβλίο στον αναγνώστη δημιουργείται η εντύπωση ότι αν οι καταδρομείς της Α' ΜΚ αξιοποιούνταν πιο νωρίς πολλά γεγονότα στο νησί, ίσως να ήταν διαφορετικά. Η εντύπωση που δημιουργείται, διαβάζοντας το βιβλίο είναι ότι κάποιοι δεν ήθελαν να πετύχει η αποστολή ΝΙΚΗ.

Διαβάζοντας το βιβλίο είσαι αντιμέτωπος με τη βούληση των καταδρομών να τους ανατεθούν καθήκοντα για να πολεμήσουν, χωρίς όμως να υπάρχει η αναγκαία ανταπόκριση από τους υπευθύνους.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 25/07/2011

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2011/07/blog-post_7530.html