ΕΝΘΕΤΟ ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΥ

Αμαλία  Κ. Ηλιάδη, Φιλόλογος-Ιστορικός

«Σκόρπιοι ναοί! Κατάλευκοι ρυθμοί και χαλασμένοι,

μιας Απολλώνιας μουσικής ήχοι μαρμαρωμένοι,

που το βουβό τραγούδι σας κρυφά η ψυχή τ’ ακούει

η Σιωπή στην άρπα της την άυλη να το κρούει».

(Λάμπρος Πορφύρας)

Ο κυριότερος σκοπός μιας εκπαιδευτικής εκδρομής έχει πλέον καταχωρηθεί, θεωρητικά τουλάχιστον, στη συνείδηση ορισμένων εκπαιδευτικών και μαθητών: είτε βρισκόμαστε  στον αρχαιολογικό χώρο  ή στο μουσείο των Δελφών, των Μυκηνών, κλπ. πρυτανεύει η αίσθηση της συγκίνησης και του δέους, της αρμονίας και της υψηλής αισθητικής. Αντιλαμβάνομαι τη συγκίνηση.  Αντικρίζουν, για πρώτη φορά οι πιο πολλοί, χειροπιαστό το υλικό αποτύπωμα της ιστορίας μας. Κάποιους, ιδιαίτερα ευαίσθητους σε θέματα πολιτισμικής κληρονομιάς τους συγκλονίζει η ιερότητα των  χώρων. Νομίζουμε, καθώς αντικρίζουμε τα υψηλά δημιουργήματά των προγόνων, ότι μας κοιτάζουν οι απαράμιλλοι εκείνοι καλλιτέχνες και μας υπενθυμίζουν τη δοξασμένη μας κληρονομιά. Μας υπενθυμίζουν επίσης τις ευθύνες μας για τη συνέχεια αυτής της κληρονομιάς.

Μάρμαρα, αγάλματα, επιγραφές, αναθήματα, ερειπιώνες που νομίζουμε ότι θα μας μιλήσουν, ότι θέλουν να μας διηγηθούν την ιστορία τους. Να μας πουν για τον καλλιτέχνη που τα σκάλισε και για το νόημα, για την υψηλή ιδέα που ήθελε εκείνος να εκφράσει. Και μιλούν οι πέτρες και τα μάρμαρα, μιλούν και συζητούν μ’ όσους έχουν την ευτυχία να γνωρίζουν τη γλώσσα τους.

Μια ιστορία λαξευμένη σε παντοειδή υλικά: Εδώ ικανοί και ένδοξοι στρατηγοί, εκεί φιλοπάτριδες βασιλείς με την απόφαση της θυσίας ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους, πιο πέρα όμορφες κόρες στον χορό, παρακάτω έφηβοι στο γυμναστήριο, παρέκει τάφοι ονομαστών ηγετών, παντού θεοί ανάμεσα στους ανθρώπους… Αιώνες τα λούζει όλα το φως του ήλιου και κάνει τον ίσκιο τους «περήφανο κι αθρήνητο να πέφτει μες στον τερπνό του Ιδανικού κι αθόλωτο καθρέφτη». Και ο Χρόνος, που όλα θέλει να τα φθείρει, να τα ξεθωριάσει, να τα αποχρωματίσει στο αδυσώπητο πέρασμά του, κατορθώνει να σκαλίσει τη σκληράδα αυτών των μνημείων του αιωνίου κάλλους. Τίποτε όμως περισσότερο απ’ αυτό! Γιατί αυτά παραμένουν. Είναι τα «άλυωτα χιόνια» και κάνουν τον «άγιο κύκλο του φωτός», που με απλοχεριά τα περιβάλλει, να φαίνεται πιο φωτεινός στα έκθαμβα μάτια μας…

Οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μουσεία της Ελλάδας είναι για μας, για την ανθρωπότητα όλη, θησαυροί ανεκτίμητοι. Ο σημερινός πολιτισμένος άνθρωπος, που και στη σελήνη κατόρθωσε να φθάσει, στέκει σ’ αυτούς τους θησαυρούς μπροστά με δέος ιερό, θαμπωμένος από την απαράμιλλη τελειότητα και ομορφιά των μνημείων, χωρίς να μπορεί τίποτε άλλο να κάνει παρά να θαυμάζει, ν’ απορεί και, κάπου-κάπου, αδέξια να μιμείται!..

Αιώνες πέρασαν. Γενεές ανθρώπων απ’ όλο τον πλανήτη έχουν επισκεφθεί τους ιερούς αυτούς χώρους. Εκείνοι όλοι έφυγαν. Ήταν θνητοί. Έφυγαν και οι δημιουργοί αυτών των μνημείων. Θνητοί ήταν και εκείνοι. Και όμως από χέρια θνητών βγήκαν έργα αθάνατα… Φεύγουν οι αιώνες, διαβαίνουν οι χιλιετηρίδες. Τα μάρμαρα, μέσα στη θεία σιωπή τους, περιμένουν. Περιμένουν ακίνητα, αιχμάλωτα της αιώνιας ομορφιάς τους. Περιμένουν τους θαυμαστές του Ωραίου, του Μεγάλου και τ’ Αληθινού, που εκφράζουν αυτά. Περιμένουν των γενεών το ευλαβικό προσκύνημα. Το βεβαιώνει και ο παλιός ποιητής Αριστομένης Προβελέγγιος:

«Πνέει Ελλάς περί εμέ, Ελλάς με περιβάλλει

με φαντασίας ανθηράς, εικόνας αιωνίας.

Το πνεύμα μου μαγεύεται και η καρδία πάλλει

ως εις πνοήν μεθυστικής αφάτου αρμονίας».

«Αναρωτήσεις για τους Συγγραφείς, τη γραφή και την κρίση»

Αμαλία  Κ. Ηλιάδη, Φιλόλογος-Ιστορικός, Μεταπτυχιακό δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας από το Α.Π.Θ.

Συχνά αναρωτιέμαι σε ποια ψυχολογική κατάσταση μπορεί να βρίσκονται σήμερα οι συγγραφείς στην Ελλάδα… Ενδεχομένως ανήσυχοι και προβληματισμένοι με όσα συμβαίνουν γύρω μας. Πώς άραγε αντιλαμβάνονται  την κρίση και πώς τους επηρεάζει; Ίσως  ως οδοστρωτήρα που δεν αφήνει τίποτε όρθιο: Οικονομίες, αντιλήψεις, συναισθήματα και ανθρώπους. Γιατί  οι ρίζες της Κρίσης είναι  διεθνώς το χρηματοπιστωτικό σύστημα που εκμεταλλεύτηκε την απληστία του καταναλωτή. Στην Ελλάδα, ο λαϊκισμός, η κυρίαρχη ιδεολογία της μεταπολίτευσης που μετέτρεψε την πολιτική σε πάρτι για την κατοχύρωση των επιδομάτων και των κεκτημένων, ενάντια σε όσους δεν είχαν φωνή. Όμως κάτω από την οικονομική κρίση κρύβεται η χρεοκοπία των μυαλών και των συνειδήσεων. Η ελληνική ιδιαιτερότητα. Η βαθιά θεσμική υπανάπτυξη σε σχέση με τη Δύση. Πίσω από τη βιτρίνα των ευρωπαϊκών θεσμών υπάρχει η ανατολίτικη νοοτροπία. Αντί ευθύνης του ατόμου, πάνω στην οποία στηρίχτηκε η νεωτερικότητα, έχουμε ακόμη κινούμενες κομματικές αγέλες.

Η περίοδος που περνάμε θα ευνοήσει άραγε την παραγωγή «σοβαρών» βιβλίων;  Μετά από μια μεγάλη περίοδο πλήξης, η Κρίση κάνει τις αξίες πιο ανάγλυφες. Τα τελευταία χρόνια το μυθιστόρημα είχε στρέψει την προσοχή του στο άτομο και τον μικρόκοσμο της καθημερινότητας. Νομίζω όμως ότι τώρα θα ξαναθυμηθεί την παλιά τέχνη του Μπαλζάκ που έχει ξεχάσει. Γιατί το μυθιστόρημα ήταν πάντα η μεγάλη τέχνη για το στοχασμό πάνω στον άνθρωπο και την κοινωνία. Άλλωστε, η  σχέση όλων σχεδόν των συγγραφέων με τις νέες τεχνολογίες, το Web, τα Social Media είναι εξαιρετική. Αν και τα ηλεκτρονικά φιλιά και οι γνωριμίες πάνω στους υγρούς κρυστάλλους της οθόνης δεν έχουν «αίμα».

 Τα μεγάλα προβλήματα που αφορούν τον έρωτα και το θάνατο, τον πόνο και την περιπέτεια των αισθημάτων, δεν διδάσκονται σε κανένα σχολείο. Η λογοτεχνία όμως επιχειρεί κάποιες απαντήσεις αν και δεν αλλάζει η λογοτεχνία τον κόσμο.  Μπορεί όμως να αλλάξει τις συνειδήσεις. Το μυθιστόρημα μπορεί να θέσει τον συνολικό κόσμο ως ερώτημα, να βάλει σε τάξη το χάος στο οποίο ζούμε, να μας βοηθήσει να δούμε την ομορφιά της ζωής ή να μας δώσει λίγη παρηγοριά για την οδύνη της ύπαρξης. Προσωπικά, θα ήθελα να πιστεύω ότι  η ανάγνωση βιβλίων για όλους τους ανθρώπους  είναι στοχασμός και απόλαυση.

Βέβαια ο «ιδανικός αναγνώστης» δεν υπάρχει και δεν χρειάζεται να υπάρχει, γιατί υπάρχει εκείνος που έχει «εκλεκτικές συγγένειες» με τον συγγραφέα. Αυτό όμως είναι η εξαίρεση, γιατί κάθε αναγνώστης κάνει τη δική του ερμηνεία. Και, όπως είπε ένας θεωρητικός, η ανάγνωση είναι ένα πικ-νικ, όπου ο συγγραφέας βάζει τις λέξεις και οι αναγνώστες το νόημα.

Βέβαια, ο κόσμος δεν είναι απλός, αντίθετα από ό, τι χρησμολογεί  ο καταληκτικός στίχος του «Ερωτικού Λόγου» του Σεφέρη. Θα θέλαμε να ήταν ή να γίνει. Η ποίηση όμως μπορεί να είναι απλή, όπως το παρακάλεσε αλλού και ο ίδιος («Ένας γέροντας στην ακροποταμιά») και όπως ήταν άλλωστε στις πιο λαμπρές στιγμές της ιστορίας της.

Η μοντέρνα ποίηση μαζί με τον ρυθμό έχασε και την απλότητά της – ίσως και να πάνε μαζί αυτά τα δυο. Έγινε κρυπτική, αναίτια και άσκοπα δυσνόητη, συχνά απροσπέλαστη. Με τον Τσέλαν η κρυπτικότητα αυτή έφτασε στο απώτατο σημείο της. Δεν πάει άλλο. Ο ποιητικός αυτός κύκλος, μέσα στον οποίο γεννήθηκαν μεγάλα έργα, πρέπει πια να κλείσει. Το ποίημα δεν μπορεί να είναι ένας διανοητικός γρίφος. Όταν είναι γρίφος, χάνεται η συγκίνηση, και χωρίς συγκίνηση δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ποίηση. Ο Σολωμός είναι ο πιο δύσκολος ποιητής της νεοελληνικής ποίησης. Η δυσκολία του όμως δεν εντοπίζεται ποτέ στο πρωτογενές επίπεδο του «τι λέει εδώ ο στίχος;». Αρχίζει από κει και πέρα.

Θαυμάζω τον Γκιστάβ Φλομπέρ. Πιστεύω ότι μαζί του ξεκινάει η μοντέρνα λογοτεχνία. Για πρώτη φορά η γραφή γίνεται πρόβλημα. Η αναζήτηση της ακρίβειας, την μοναδικής σωστής λέξης αγγίζει τα όρια του μυστικισμού και το ύφος αναδεικνύεται ως θεμελιώδης παράγοντας του μυθιστορήματος. Οι καλοί συγγραφείς  γράφουν δύσκολα έως  πολύ δύσκολα γιατί η γραφή απαιτεί πειθαρχία. Οι τίτλοι των βιβλίων τους πρέπει να είναι πρωτότυποι και να αποδίδουν το πνεύμα του βιβλίου. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το εκδοτικό μάρκετινγκ αντιμετωπίζει τους τίτλους με μια μανιέρα εξυπνακισμού η οποία μικρή σχέση έχει με τη λογοτεχνία. Οι περισσότεροι συγγραφείς χάνουν γράφοντας  ένα κομμάτι της πραγματικής ζωής. Πιστεύουν ότι  η θέση τους στον «ελληνικό κανόνα» της λογοτεχνίας είναι σημαντική αφού  δουλειά του συγγραφέα είναι η δημιουργία. Παρόλο που η ματαιοδοξία τους κάνει σινιάλα στην υστεροφημία, η λογοτεχνική αποτίμηση είναι δουλειά των γραμματολόγων η οποία ούτως ή άλλως γίνεται ερήμην τους και  τις περισσότερες φορές ενάντια στις επιθυμίες τους.

Οι συγγραφείς νιώθουν να αλλάζουν, ασφαλώς, όμως ο άνθρωπος ενηλικιώνεται με ομόκεντρους κύκλους, όπως τα μεγάλα δέντρα. Κάτω από την εξωτερική επιφάνεια υπάρχει ό, τι ζήσαμε βαθύτερα και απωθήσαμε. Κι ο  θάνατος;  «Κι η αστραπή του θανάτου θα απλώσει πάνω στα πράγματα που βαραίνουν από την πλήξη εκείνο το παράξενο ρίγος που τα κάνει ανεξιχνίαστα και μοναδικά» (απόσπασμα από το «Όνειρο του Οδυσσέα»). Μια ερώτηση που δε θα ήθελαν, ίσως, να απαντήσουν οι συγγραφείς. Το όνομα του θεού τους πρέπει να μένει μυστικό. Τα αγαπημένα πράγματα ξεθωριάζουν στο δυνατό φως και πρέπει να μένουν στη σκιά.

(Δακτυλογράφηση: Βάσω Κ. Ηλιάδη).

___________________________________________________

Ο ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΣ γάταρος δέν ἀνήκει σε ἐπαγγελματία δημοσιογράφο καί στηρίζεται στήν ἠθική ἱκανοποίηση της σταθερότητας των ἐπισκεπτῶν, χωρίς νά χρησιμοποιεῖ τεχνικές καί κόλπα γιά νά κερδίσει ἐπισκεψιμότητα, ἐπίσης δέν μ΄ ἀφήνει ἀδιάφορο ἡ ἄνοδος του.

Η ὑποστήριξή σας μπορεῖ, ὅπως βλέπετε, νά ἐκδηλωθεῖ καί με ἄλλον τρόπο κάθε φορά ποῦ θά ἔχετε τον ἐλάχιστο χρόνο.

Εὐχαριστῶ καί συνεχίζω με το ἴδιο ἀδέσμευτο καί ἀνεξάρτητο πνεῦμα...