ΕΝΘΕΤΟ ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΥ

NEIL IRWIN / THE NEW YORK TIMES
Μήπως ήλθε η ώρα για ένα ακόμα περιστατικό τύπου Lehman Brothers; Αυτό το ερώτημα άλλοτε διατυπώνεται σε πολύ ψιθυριστούς τόνους και άλλοτε σε πολύ υψηλούς μετά την απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ως συνέπεια παρατηρήθηκε αναταραχή στις διεθνείς κεφαλαιαγορές για μερικές ημέρες. Μήπως αυτές οι αντιδράσεις μοιάζουν με τις αντίστοιχες όταν στις 14 Σεπτεμβρίου 2008 κατέρρευσε η Lehman Brothers; Η σύντομη απάντηση είναι αρνητική. Μία λιγότερο λακωνική είναι «ναι μεν, αλλά». Η Lehman ήταν ένα χρηματοπιστωτικό γεγονός με μακροπρόθεσμες γεωπολιτικές επιπτώσεις, ενώ η έξοδος της Βρετανίας ίσως αποδειχθεί πως θα έχει ή δεν θα έχει μακροπρόθεσμες χρηματοπιστωτικές συνέπειες.

Οι βασικότερες ομοιότητες μεταξύ του βρετανικού δημοψηφίσματος και της πτώχευσης της Lehman Brothers είναι ότι και οι δύο περιπτώσεις προκάλεσαν σοβαρούς κραδασμούς στις αγορές. Επιπλέον, ανέτρεψαν την αντίληψη την οποία είχαν οι επενδυτές οι τράπεζες και οι πολιτικοί για το πώς ο κόσμος λειτουργεί.

Το 2008 η διαδεδομένη άποψη ήταν ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν πρόκειται να εγκαταλείψει έναν μεγάλο και ιδιαίτερα διασυνδεδεμένο χρηματοπιστωτικό όμιλο να χρεοκοπήσει και ότι η Lehman θα διασωζόταν, όπως αντίστοιχα η Bear Stearns και η Fannie Mae. Το 2016 η υπόθεση εργασίας ήταν ότι, ανεξαρτήτως του εάν η Βρετανία απειλήσει να εγκαταλείψει την Ε.Ε., οι ψηφοφόροι της ουδέποτε θα επιλέξουν αυτό το καταστροφικό μονοπάτι. Συνεπώς και στις δύο περιπτώσεις ένα γεγονός ανέτρεψε την τάξη ενός συστήματος το οποίο θεωρούσαμε αληθοφανές. Στις πρώτες τρεις συνεδριάσεις των αγορών μετά τη διάλυση της Lehman, το επασφάλιστρο που χρέωναν οι τράπεζες για τον αλληλοδανεισμό τους σε όρους δολαρίου αυξήθηκε σχεδόν μισή ποσοστιαία μονάδα, έναντι του μόλις 0,08% μετά το δημοψήφισμα στη Βρετανία. Και αυτό είναι καλή είδηση, εφόσον δεικνύει ότι οι επενδυτές πιστεύουν πως τα τραπεζικά κέρδη θα επηρεαστούν από το Βrexit, αλλά δεν πρόκειται να απειληθεί το αξιόχρεό τους.

Πιθανώς, βέβαια, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να επωμιστούν τεράστιες ζημίες ενόσω εξετάζουν το ενδεχόμενο να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους από το Λονδίνο στην ηπειρωτική Ευρώπη. Οι επενδυτές θα αντιμετωπίσουν αβεβαιότητα αναφορικά με τις δραστηριότητές τους, καθώς και την προοπτική μειωμένης κερδοφορίας, με τις κεντρικές τράπεζες δυνητικά να μειώνουν περαιτέρω τα επιτόκιά τους. Ωστόσο, σε συλλογικό επίπεδο φαίνεται πως οι επενδυτές πιστεύουν ότι οι τράπεζες θα αντεπεξέλθουν στην καταιγίδα ή ότι, τουλάχιστον, οι κυβερνήσεις δεν θα τις αφήσουν να χρεοκοπήσουν. Οπότε οι μηχανισμοί μετάδοσης μιας χρηματοπιστωτικής θύελλας, η οποία μετέτρεψε τη διάλυση της τέταρτης μεγαλύτερης επενδυτικής τράπεζας στις ΗΠΑ σε μία παγκοσμίου βεληνεκούς κρίση, σήμερα δεν φαίνεται πως θα ενεργοποιηθούν. Αυτό αποτυπώνεται ακόμη και στις αγορές εκείνες οι οποίες παρακολουθούνται ευρέως από τους επενδυτές. Ναι, φυσικά και η στερλίνα έχει υποχωρήσει δραστικά στις διεθνείς χρηματαγορές. Ωστόσο, ο δείκτης S&P 500 έχει απώλειες μόλις 4,5% και εξακολουθεί να βρίσκεται σε επίπεδα υψηλότερα από τον Μάρτιο. Εντούτοις, όσο η μετάδοση του «ιού» στο χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν φαίνεται να συνιστά μείζονα απειλή, η μετάδοση στο πολιτικό σύστημα μάλλον φαίνεται. Το 2008 κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει πως η Lehman θα οδηγούσε στην ελληνική κρίση χρέους, η οποία θα λειτουργούσε ως τροχοπέδη στην πρόοδο μισού αιώνα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αντίστοιχα, ο κίνδυνος του Brexit δεν έγκειται στις γνωστές συνέπειές του αλλά στις άγνωστες.
Καθημερινή